Don Esmeraldino era un seductor recoñecido en Braga en Portugal. Era o home máis fermoso do seu tempo e espertaba grandes amores. Pero como sucede con esta clase de machiños, non evitaba fachendear publicamente das presas gañadas, para regocixo de toda a cidade que lle era cómplice. Para non perder a conta das fazañas, mandou clavar na porta do seu pazo un ferro brizado e colgou dil unha pequena táboa de caoba na que ía marcando os triunfos de Venus, facendo elmesmo cunha navalliña o sinal dun aspa. Tantas aspas labrou Esmeraldino que foi distinguido nunha homenaxe como o galo de Portugal. Unha distinción que inmediatamente se convertiu en amarga burla sen remisión, ao producirse unha milagrosa metamorfose de humano a galo. O cambio cortou radicalmente a festa de exaltación do machiño. Conta a historia Alvaro Cunqueiro no seu libro Merlín e familia.